20.yy başlarında İtalya da oldukça ünlenmiş bir aktör olan Leopoldo Fregoli adını hiç duydunuz mu? Peki aynı isimle anılan ve psikiyatrik bir rahatsızlık olan Fregoli sendromunu? Hikayeye göre, ki şimdi anlatacağım hikaye büyük bir ihtimalle sonradan uydurulmuş bir şehir efsanesidir. Çünkü bilindiği kadarıyla Leopoldo Fregoli sahnede şovunu yaparken hiç kimse rahatsızlanmamış ve böyle bir vaka da rapor edilmemiştir. Muhtemelen şehir efsanesi..
Fakat az sonra anlatacağım bu öykü insanların Fregoli sendromuna daha bir dikkat kesilmelerine ve ruhsal bir rahatsızlık olarak literatüre girmesinde yardımcı olmuştur.
Efsaneye göre, 20. yüzyılın başlarında ünlü İtalyan aktör Leopoldo Fregoli'nin gösterilerinden birine katılan bir izleyici, Fregoli'nin performansından kişiliğini sarsıcı bir şekilde etkilenir. Fregoli, sahnede o kadar hızlı kostüm ve karakter değiştirir ki, izleyiciler onu büyülenerek izler. Fakat bir izleyici, Fregoli'nin yeteneklerinden o kadar çok etkilenir o kadar çok dikkatini verir ki, oyun bitiminde zihinsel olarak bu rolleri farklı bir şekilde deneyimlemeye başlar. Gösteriden hemen sonra izleyici, çevresinde gördüğü her farklı insanın aslında Fregoli'den başkası olmadığını düşünür. Örneğin, sokakta gördüğü her hangi bir yabancının, bakkalda çalışan çırağın veya kapı komşusunun... Hepsinin ama hepsinin aslında Fregoli olduğuna inanır ve Fregoli'nin kendisini takip edip çeşitli kılıklara girerek onu takip altında tuttuğunu sanır. E, haliyle bu durum, izleyicinin günlük yaşamını ciddi bir paranoyaya ve sanrılarla dolu bir psikoza sokar.
Bana soracak olursanız yakın bir tarihte tıpkı bu seyircinin yaşadığı gibi pek çok erkeğin bu paranoyak davranışları artacak gibi geliyor. Neden mi?
Karşı cinsin güzelik algısı yüzünden! Özelikle büyük şehirlerde yapacağınız sıradan bir gezinti ile pek çok kadının kaşı gözü, burnu, saçı, başı, taktığı protez tırnağı aynı ya da aşırı benzer olmak kaydıyla birbirine benziyor. Günün modası, dönemin trendi, çağın güzellik anlayışı… adına ne derseniz diyin, Sterotipik özelliklerin baskın olduğu bir güzel olma takıntısı çağında yaşıyoruz.
Fregoli Sendromu, kişinin çevresindeki farklı insanları aynı kişi olarak algılamasıyla ilgilidir. Benzer şekilde, günümüzde sosyal medya ve popüler kültürde kadın güzellik standartlarının belirli bir kalıba sokulmasıyla, insanlar çeşitli kişilerin aslında birbirine benzediği yanılsamasına kapılabilir. Sizce de, kimi çevrelerce kadının fiziksel görünüşü belli şekillerde idealize edilerek tektipleştirilmeye çalışılmıyor mu? “ Ayol Şekerim, ya ne yapaydım? Öyle beş şeritli otobana benzeyen kaz ayaklarıyla mı dolaşaydım? Yaptığım market alışverişini Gözaltı torbalarıma mı koyaydım? Kemik kıkırdak burnumu hayratıma çeşme olarak mı kullanaydım? Dudaksız mı kalaydım? Silikonsuz mu dolanaydım? Ya ne yapaydım?
Yap ablacığım, hanfendiciğim, yap güzel kardeşim.. Sana sıkıntı veren bir kusur, zaaf, eksik varsa tamamla… Lâkin o yapıyor, şu yapıyor, herkes yapıyor diyerek birbirinize çok fazla benzediğinizi düşünmüyor musunuz? Üstelik bunu farklı olma adına yaparak hem de… Belki Fregoli gibi psikiyatrik bir sapma yaşanmıyor ama nereye baksak aynı yüzleri görmeye başlıyoruz. Sanki yaşanan sapma Matrix'in içindeymiş de, sürekli dejavu yaşanıyormuş gibi…
Medyanın ve sosyal normların güzellik algısını belirleme konusundaki etkisi, insanların farklılıkları görmek yerine benzerlik aramasına ve potansiyel olarak Fregoli Sendromu ile benzer bir yanılsama yaşamasına yol açabilir. Hep aynı tiplerin gerek algoritmalara bağlı olarak, gerekse izlenilen dizi ve filmlerde boy gösteren tek tip güzelliğin ön plana çekilerek gösterilme sıklığı, pazarlanan hedef kitlenin de güzellik algısını belli yerlere ve şekillere yönlendirmesiyle sonuçlanacaktır.
Bu podcast fiziksel ölçüleriyle kadın güzelliğini eleştiren bir bölüm değildir. Bilakis tektipleştirilmeye çalışılan güzellik algısına psikolojik bir rahatsızlık olan Fregoli sendromunu örnek gösterek dikkat çekme girişimidir.
Başka bir bölümde görüşmek üzere 🤗 Sağlıcakla kalın 🤗
コメント