"Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi, insanın temel ihtiyaçlarını ve motivasyonlarını açıklayan bir model olarak bilinir. Ancak modern dünyada bu piramit, gerçek ihtiyaçlarımızı değil, tüketim alışkanlıklarımızı şekillendiren bir araç haline gelmiş olabilir. Bugüne dair sanırım soracağımız soru şu olmalı; ihtiyaçlarımız için mi yoksa kapitalizmin dayattığı bir tüketim trendi içinde mi yaşıyoruz? Gelin, bu soruya birlikte yanıt arayalım.”
“Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi bir zamanlar insan davranışlarını açıklıyordu. Ancak bugün, bu piramit insan ihtiyaçlarının haritası olmaktan çıkıp kapitalizmin bir oyuncağı haline geldi.”
Bildiğiniz gibi Maslow'un ihtiyaçlar piramidi, insan davranışlarını açıklamaya yönelik bir motivasyon teorisidir. Bu piramitteki beş temel seviye şunlardır:
1. Fizyolojik İhtiyaçlar: En temel hayatta kalma ihtiyaçları olan yemek, su, hava, uyku gibi gereksinimleri anlatır.
2. Güvenlik İhtiyaçları: Fiziksel ve duygusal güvenceyi içerir. Barınma, istikrar, düzen ve korunma bu aşamada karşılanmak zorundadır.
3. Sevgi ve Aidiyet İhtiyacı: Sosyal bağlantılar kurma, arkadaşlık, aile ilişkileri ve aidiyet hissi oluşturma bu aşamada gerçekleşir.
4. Saygı İhtiyacı: Kendine ve başkalarına duyulan saygı, başarılar ve toplum içindeki statü ile ilgili kazanımlar piramidin dördüncü basamağını oluşturur.
5. Ve son aşama olan Kendini Gerçekleştirme ise: Kişinin potansiyelini en üst düzeyde kullanması, yaratıcılık ve kişisel gelişim seviyeyini ifade eder.
Piramidin alt seviyeleri karşılanmadan üst seviyelere geçmek zordur, ancak bireyler farklı yaşam koşullarında bu sırayı esnek şekilde deneyimleyebilir.
Basit bir internet aramasıyla bahsi geçen bu ihtiyaç piramit bilgilerini sizlerde benim gibi arayıp ulaşabilirsiniz.
Fakat izin verirseniz ben, sıradan bir arama ile elde edilen bu bilgiyi başka bir açıdan ele almak isterim.
Dikkat ederseniz bu sıralama öncelikle tabandan yani fizyolojik ihtiyaçlar bölümünün karşılanması ile başlıyor. Yani asgari temel yaşam konuları ile… Lâkin bu listede gördüğümüz her bir basamak bizler tarafından bilinmiyor. Bu listeyi tıpkı her yıl değişen moda trendleri gibi karıştırıp önümüze sunan kapital şirketlerde yok değil. Nasıl mı? Bildiğiniz gibi 2020 yılında dünya üzerinde bulunan yaklaşık 8 milyar insan küçücük bir virüsün etkisi ile evlerine kapandı. Ve neredeyse hepimiz bir anda Maslow’un oluşturduğu bu listenin en alt basamağına geriledik. Tabi bu en çok kimin işine yaradı. Ne demişti **Aleksander Dumas “***Monte Cristo Kontu” k*itabında; “
“*Suçluyu bulmak istiyorsanız, önce işlenen suçun kime yaradığını araştırın!”*
Hiç beklemediğimiz bir anda yoğun bir şekilde hissettiğimiz ölüm ve yok olma korkusu ile kendimizi marketlere atıp en temel gıdaları ve malzemeleri satın alır bulduk. Tabi bu en çok sermaye sahiplerini memnun ederek daha da zengin etti. Elbette bu gibi durumlarda tedarik zincirinin önemini biliyorum. Yani birileri şöyle söyleyebilir; “Fakat şunu unutma birader! En azından istediğimiz şeylere ulaşabildik ve bu da onları sayesinde oldu. “
Bunu kabul etmekle birlikte ihtiyaçların ne olduğuna yine onlar karar verdi. Hatırlayın! "Pandemiyle birlikte market raflarındaki ürünlerin boyutları değişti; temel ihtiyaçlar daha büyük ambalajlarla sunulup stoklar eritildi. Pandemi sonrası ise alım gücündeki düşüşle ürünler küçüldü ama fiyatlar arttı. Bu da gösteriyor ki, fizyolojik ihtiyaçlarımız bile dönemlere göre para sahipleri tarafından yönlendiriliyor.”
Birde şöyle düşünün. Demin demiştim ya hani, Maslow'un bu listesi zamana ve duruma göre farklı maddeleri ile tekrar tekrar önümüze sunuluyor ve sanki her yıl gözümüze sokulan moda trendleri gibi sürekli değişiyor diye.
Günümüzde her şey satma ve alma ile sınırlandırılmış durumda… Oysa eskiden insan alma ve verme dengesi üzerine inşa etmişti benliğini. Fakat bugün aynı benlik neyi satın alabilir ve neleri satarak onu paraya dönüştürebilirim düşüncesi ile başka bir hale büründü. Dolasıyla özelikle internet sayesinde globalleşen dünya pek çok konuya aşina oldu. Bugün Maslow'un ihtiyaçlar listesinde bulunan her şey satılıktır. Temel ihtiyaçlar için beslenme, barınma, güvenlik için korunma kollanma, sevgi için (ki bu maddenin sevgiden çok cinsellik ihtiyacı olduğunu düşünüyorum), saygı için bir sürü sosyal medya hesabı ve kendini gerçekleştirme için milyonlarca youtube kanalı ve basılmış kişisel gelişim kitapları… Hepsinin de artık bir alıcısı var.
“Yuval Noah Harari’nin dediği gibi, ‘Modern toplumların başarıları, insanları mutlu etmekten çok, üretken hale getirmede başarılı olmuştur.’ Bu da Maslow’un listesine yeni bir boyut ekliyor.” gibi gözükmektedir.
Her yıl, dünya kapitalist düzenin şekillendirdiği gibi giriyor yeni yıla. Aslında her yeni yıla, o yıl neyi satın alacağımıza ve ona ihtiyacımızın olup olmadığına karar vererek giriyoruz.
Ne yani yoksa siz hiç mi her yıl sonu bir sonraki yıla dair hazırlanan yapılacaklar listesi oluşturmadınız?
Gerçi bu listeleri bir kontrol etseniz yarısından fazlasının küresel tetikleyicilerin ürünü olduğunu anlarsanız.
Bence Abraham Maslow'un bu listesi artık insanlığa hizmet etmiyor. İnsanlığı manipüle ediyor. Yani adının değiştirilmesimi ve İhtiyaç hissetirilenlerin hiyerarşisi şekliyle tekrar konulmasını teklif ediyorum. O vakit liste şu şekilde yeniden yazılmalı tabi;
1. Fizyolojini iyi hissettiren ihtiyaçlar (Lüks bir restoranda yemek, hızlı bir araba, ferah bir ev… İnsanlar artık ihtiyaçlarından çok lüksü temel ihtiyaç gibi görüyor.
2. Kendini güvende hissettiren ihtiyaçlar (güvenlik kameraları, kimsenin açamadığı kilitler, koruma orduları… ) Güvenlik ürünlerinin reklamları sayesinde tedirgin edici korku pazarlaması yapılıyor.
3. Sevilme ve sevdirme ihtiyacını karşılayan ihtiyaçlar (Aşk meşk siteleri, sohbet odaları, özel buluşma yerleri… ) Aşk ve ilişkiler bile artık algoritmalarla şekilleniyor.
4. Saygı duyulmanı sağlayan ürünler şey pardon ihtiyaçlar (saatler, kıyafetler, mücevherler… ) Gösterme, gösteriş asıl kişiliklerin yerini alıyor.
5. Ve Sen her şeyin en iyisine layıksın, istediğin her şeyi başarırsın, yeter ki bizim istediğimiz yerden bak ve biz ne dersek onu uygula ihtiyaçları (yani kendini değil sadece bizleri gerçekleştirme ihtiyacı)
Bakın liste nasıl da değişti değil mi?
“Maslow’un piramidi artık bir rehber değil, bir tuzak haline dönmüş durumda. Bu tuzaklar İnsanları özgürleştirmek değil, tüketim kültürünün kölesi haline getirmeye yardımcı oluyor. Bana sorarsanız, bu listeye körü körüne inanmak yerine, kendi gerçek ihtiyaçlarımızı sorgulamalıyız.”
Yattığı yerde Abraham Maslow'un kemikleri sızladı mı bilmiyorum ama maalesef bugün bu aşamalarda olduğumuz gün gibi ortada…🤷🏻♂️
Hadi kalın sağlıcakla🤗
Comments